Πάσχα, που σημαίνει πέρασμα

style="text-align: right;">*Ελένη Μπονέ, Ψυχολόγος MSc - Ψυχοθεραπεύτρια

style="text-align: left;">

ι λέξεις που χρησιμοποιούμε έχουν το συμβολισμό τους και την ιστορία τους. Η λέξη Πάσχα προέρχεται από την εβραϊκή λέξη [πεσάχ] που σημαίνει πέρασμα, διάβαση. Η χριστιανική εορτή του Πάσχα πιστεύεται ότι συνδέεται με το Εβραϊκό Πεσάχ. Δεν πρόκειται για τις ίδιες εορτές αλλά μεταξύ τους υπάρχουν κάποια κοινά νοήματα. Εξάλλου, κατά σάρκα τόσο ο Χριστός όσο και η Παναγία ήταν Ιουδαίοι.

ο Πεσάχ ήταν μία από τις μεγάλες γιορτές των Ισραηλινών που γιορταζόταν κάθε χρόνο στις αρχές της Άνοιξης σε ανάμνηση της εξόδου των Εβραίων από την Αίγυπτο, της απελευθέρωσής τους από τα δεινά και τη δουλεία του Φαραώ και της διέλευσής τους από την Ερυθρά θάλασσα προς τη Γη της Επαγγελίας και την ελευθερία.

Για το χριστιανισμό το Πάσχα συμβολίζει το πέρασμα από το θάνατο στην ανάσταση του Χριστού, την απελευθέρωση του ανθρώπου από την αμαρτία και το θάνατο. Τη μετάβαση από τη γήινη, θνητή φύση μέσω του μαρτυρικού θανάτου στην ένδοξη Ανάσταση, τη μετάβαση από το σκοτάδι στο φως.

Το πέρασμα του κορονοϊού

ε αυτό το διάστημα που διανύουμε όλοι οικουμενικά, η αντιστοιχία του Πάσχα με τη συνθήκη την οποία βιώνουμε είναι καταφανής και ο συμβολισμός του περάσματος και της μετάβασης εύκολα αντιληπτός σε όλους ανεξάρτητα από τα θρησκευτικά πιστεύω. Με την εμφάνιση του Covid-19 και την εξάπλωσή του σε πανδημία έχουμε έρθει όλοι πιο κοντά στο φυσικό μας θάνατο και στην υπενθύμιση της θνητότητας του υλικού μας σώματος.

Η ίδια η νόσος, οι επιπλοκές της αλλά και τα μέτρα πρόληψης της διασποράς του ιού στα οποία η πλειοψηφία συμμορφωνόμαστε μας φέρνει διαρκώς κοντά στο ενδεχόμενο της απειλής της σωματικής μας ακεραιότητας. Παράλληλα, οι πληροφορίες που έρχονται από το περιβάλλον μας για μαζικούς θανάτους – ακόμη και σε άλλες χώρες – κάνουν το ενδεχόμενο αυτό ακόμη πιο πραγματικό, ειδικά αν στο στενό μας περιβάλλον υπάρχει κάποιο άτομο υψηλού κινδύνου, όπως άτομα με συννοσηρότητα ή ηλικιωμένοι. Επιπλέον, το γεγονός ότι ακόμη δεν έχει βρεθεί συγκεκριμένη λύση πρόληψης καθώς και αντιμετώπισης του ιού εντείνει την αγωνία και την ανασφάλεια αλλά και το καταθλιπτικό συναίσθημα (Wang C. et al, 2020; Wang Υ. et al, 2020).

Εκτός αυτού, η στρατηγική του αυτοπεριορισμού παρότι αναντίρρητα αποτελεί μία δραστική λύση μείωσης του αριθμού των ατόμων που επιβεβαιωμένα προσβάλλονται από τον ιό πυροδοτεί από μόνη της μία σειρά συναισθηματικών και λογικών αντιδράσεων, όπως θλίψη, απογοήτευση, ματαίωση, μοναξιά, άγχος, απόσυρση, θυμό, ευερεθιστότητα. Εξάλλου, η τόσο έντονη συμμόρφωση θα μπορούσαμε να πούμε ότι καταδεικνύει την αίσθηση του φόβου και της προσλαμβανόμενης απειλής.

Στρεσογόνα συμβάντα και προσωπική ανάπτυξη

παρούσα συνθήκη συνιστά, λοιπόν, μία κατεξοχήν συνθήκη κρίσης και αποτελεί πηγή στρες όπως είδαμε. Στη διάρκεια των τελευταίων 40 χρόνων, έχουν μελετηθεί εκτενώς οι ψυχολογικές επιπτώσεις της άμεσης έκθεσης σε ακραία τραυματικά συμβάντα όπως για παράδειγμα οι φυσικές καταστροφές (Green et al., 1992; Shore et al., 1986;), τα πυρηνικά ατυχήματα (Bromet et al., 1982), ο πόλεμος (Butler et al., 1990) κ.α. Μέσα σε μία τέτοια στρεσογόνα συνθήκη όπως αυτή που βιώνουμε, το άτομο αντιμετωπίζει προκλήσεις και εκτός των συναισθηματικών αντιδράσεων όπως αυτές που αναφέραμε και παραπάνω χρειάζεται να αναπτύξει προσαρμοστικότητα ως προς την κατανόηση του κόσμου και της θέσης του σε αυτόν, δηλαδή την κοσμοθεωρία και την αυτοεικόνα του (Janoff- Bulman, 1992; Tedeschi & Calhoun, 2004).

Αν και είναι αδιαμφισβήτητο ότι τα προφανή συνακόλουθα ενός στρεσογόνου συμβάντος είναι δυσάρεστα και ενοχλητικά για τα άτομα που επηρεάζονται, την ίδια στιγμή οι θεμελιώδεις πεποιθήσεις των ανθρώπων τίθενται υπό αμφισβήτηση και σε διαδικασία αναθεώρησης. Οι ψυχολογικές διεργασίες που συντελούνται για τη διαχείριση της κρίσης είναι οι ίδιες ουσιαστικά που εμπλέκονται ώστε να παραχθεί μία θετική αλλαγή. Αυτές είναι η προσαρμοστικότητα, η ευεξία και ικανοποίηση (Mystakidou et al., 2008). Έτσι, η συνθήκη αυτή μπορεί να αποτελέσει γόνιμο έδαφος για απροσδόκητες θετικές συνέπειες που παρατηρούνται σε άτομα που έχουν βιώσει την κρίση (Tedeschi & Calhoun, 2004).

Ως απόρροια της προσπάθειας του ατόμου να προσαρμοστεί σε αυτές τις έντονα αρνητικές καταστάσεις που προκαλούν υψηλά επίπεδα ψυχικής δυσφορίας συμβαίνει η μετατραυματική ανάπτυξη καθώς συχνά συνυπάρχει τόσο η προσωπική αγωνία όσο και η ανάπτυξη (Tedeschi & Calhoun, 2004). Εξάλλου, αν και δεν είναι εμφανές σε περιβάλλοντα κλινικής εργασίας ή ερευνητικής δραστηριότητας, υπάρχει από πολύ παλιά η αντίληψη ότι ο πόνος και το «υποφέρειν» για τον άνθρωπο μπορεί να αποτελέσουν την αφετηρία για σημαντικά οφέλη (σε μη υλικό επίπεδο). Στην τέχνη, τη λογοτεχνία και τη φιλοσοφία εμπεριέχεται η ίδια ιδέα σχετικά με το σκοπό και το νόημα του πόνου. Μάλιστα, αν ερευνήσουμε στην ιστορία των αρχαίων Ελλήνων, Εβραίων και των πρώτων Χριστιανών, αλλά ακόμη και στις διδαχές του Ινδουισμού, του Βουδισμού και του Ισλαμισμού θα διαπιστώσουμε την ύπαρξη αναφορών στη δυνατότητα μετασχηματισμού του υποφέρειν (Tedeschi & Calhoun, 1995; Bowker, 1970).

Στον επιστημονικό χώρο, αρκετοί ερευνητές αλλά και κλινικοί ενδιαφέρθηκαν για το πώς σημαντικές καταστάσεις κρίσης στη ζωή των ανθρώπων προσφέρουν την ευκαιρία για προσωπική αλλαγή προς το καλύτερο (Maslow, 1970; Cowen & Kilmer, 2002; Seligman & Czikszentmihalyi, 2000). Η θεωρία γύρω από τη μετατραυματική εξέλιξη υποστηρίζει ότι σαν αποτέλεσμα της εμπειρίας ενός τραυματικού βιώματος τα άτομα ανακατασκευάζουν τα γνωστικά τους σχήματα ώστε να ενσωματώσουν το τραύμα και να το εμπεριέξουν στην προσωπική τους ιστορία, να αντιμετωπίσουν ευκολότερα μία μελλοντική δυσκολία και να παραμείνουν συγκροτημένα και λειτουργικά (Tedeschi & Calhoun, 2004).

Οι Tedeschi και Calhoun (1996) πρότειναν τον όρο μετατραυματική ανάπτυξη (posttraumatic growth) για να περιγράψουν τις θετικές αλλαγές στη φιλοσοφία για τη ζωή, τις σχέσεις και την προσωπική ανάπτυξη, ή τουλάχιστον σε κάποιους από τους τομείς της ζωής, που οι άνθρωποι συχνά βιώνουν αφού υποστούν ένα στρεσογόνο ή τραυματικό βίωμα. Τα άτομα δεν έχουν απλώς βιώσει μία τραυματική κατάσταση, αλλά μέσα από αυτή εμφανίζουν αλλαγές τις οποίες θεωρούν σημαντικές και οι οποίες υπερβαίνουν ότι ίσχυε για εκείνα μέχρι πρότινος. Ο όρος επομένως ενέχει και μία ποιοτική διάσταση, αυτή του μετασχηματισμού. Εξάλλου, οι στρεσογόνες καταστάσεις αποτελούν συνήθως αφετηρία για μετασχηματισμούς στα άτομα (Saakvitne, Tennen & Affleck, 1998), ενώ για κάποια από αυτά οι θετικές μετεξελίξεις και η προσωπική ανάπτυξη είναι κομμάτια αυτών των μετασχηματισμών (Park, 2004). Η μετατραυματική εξέλιξη βιώνεται σαν αποτέλεσμα μίας συνεχούς διαδικασίας και όχι σαν μία στρατηγική διαχείρισης της συνθήκης (Tedeschi & Calhoun, 2004).

Το πέρασμα στην προσωπική μας άνοιξη

ο διάστημα, λοιπόν, που διανύουμε με την προϋπόθεση ότι είναι φροντισμένες οι πολύ βασικές αναγκες του ατόμου, είναι μία μοναδική ευκαιρία να κατεβάσουμε το τέμπο μας, να μηδενίσουμε σχεδόν τους ρυθμούς μας και να παρατηρήσουμε σα σε μεγενθυντικό φακό τις ζωές μας. Είναι η ευκαιρία να γίνει όλη αυτή η λεπτοδουλειά που αναβάλλεται συνήθως για τους περισσότερους με άλλα κατά καιρούς προσχήματα ή προτεραιότητες.

Η αυτοπαρατήρηση θα οδηγήσει στην αξιολόγηση των επιλογών μας και στη θέση πιο ουσιαστικών προτεραιοτήτων. Η αναζήτηση τρόπων ικανοποίησης και ευχαρίστησης θα μας συνδέσει με ό,τι πραγματικά έχει αξία για μας, με την ουσία μας, με τον ίδιο μας τον – πραγματικό – εαυτό αλλά και στον προσδιορισμό του ανώτερου ή ειλικρινούς σκοπού μας στη ζωή μας. Πρόκειται για μία εξαιρετική ευκαιρία να επενδύσουμε στις σχέσεις μας, ή να αντιληφθούμε ποιοί είναι οι σημαντικοί δεσμοί. Μία ευκαιρία να περάσουμε από το πρέπει στο θέλω, μία ευκαιρία για άνοιγμα προς τα έξω αλλά και... προς τα μέσα, στην πραγματική μας φύση. Εξάλλου, κάθε ζήτημα μπορεί να έχει πάνω από μία οπτική και αυτό είναι θέμα επιλογής και απόφασης.

style="text-align: right;">ΠΗΓΗ

m>Πηγές:

m>Armeli, S., Gunthert, K. C., & Cohen, L. H. (2001). Stressor appraisals, coping, and post-event outcomes: The dimensionality and antecedents of stress-related growth. Journal of Social and Clinical Psychology, 20, 366 – 395.

m>Bowker, J. (1970). The Problems of Suffering in the Religions of the World, Cambridge University Press.

m>Bromet, E., Schulberg, H. & Dunn, L. (1982). Reactions of psychiatric patients to the Three Mile Island Nuclear Accident, Archives of General Psychiatry, 39, 725 -730.

m>Butler, R., Braff, D., L., Rausch, J., Jenkins, M., Sprocke, J. & Geyer, M. (1990). Physiological evidence of exaggerated startle responses in a subgroup of Vietnam Veterans and combat-related PTSD, American Journal of Psychiatry, 147, 1308 – 1312.

m>Green, B., Lindy, J., Grace, M., Leonard, A. (1992). Chronic posttraumatic stress disorder following myocardiac infarction & coronary artery bypass surgery. General Hospital Psychiatry, 16, 193 – 199.

m>Janoff-Bulman, R. (1992). Shattered Assumptions: Towards a New Psychology of Trauma. NY: Free Press.

m>McMillen, J.C. (2004). Posttraumatic growth: What’s it all about? Psychological Inquiry, 15, 48 – 52.

m>McMillen, J. C., Smith, E. M., & Fisher, R. H. (1997). Perceived benefit and mental health after three types of disaster. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 65, 733 – 739.

m>Mystakidou, K., Tsilika, E., Parpa, E., Galanos, A., & Vlahos L. (2008). Post-traumatic growth in advanced cancer patients receiving palliative care. The British Psychological Society, 13, 633 – 646.

m>Park, C. L., Cohen, L. H., & Murch, R. (1996). Assessment and prediction of stress-related growth. Journal of Personality, 64, 71 – 105.

m>Saakvitne, K., Tennen, H. & Affleck, G. (1998). Exploring thriving in the context of clinical trauma theory. Journal of Social Issues, 54, 279 – 300.

m>Shore, J., Tatum, E., Vollmer, W. (1986). Psychiatric reactions to disaster, The mount St Helens experience. American Journal of Public Health, 143, 590 – 595.

m>Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G. (2004). Posttraumatic growth: Conceptual Foundations and Empirical Evidence. Psychological Inquiry, 15 (1), 1 – 18.

m>Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G. (1996). The posttraumatic growth inventory: Measuring the positive legacy of trauma. Journal of Traumatic Stress, 9, 455–471.

m>Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G. (1995). Trauma and transformation: Growing in the aftermath of suffering. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.

m>Wang, C., Pan, R., Wan, X. Tan, Y., Xu, L., Ho, S. C., Ho, C. R., (2020). Immediate Psychological Responses and Associated Factors during the Initial Stage of the 2019 Coronavirus Disease (COVID-19) Epidemic among the General Population in China, Int. J. Environ. Res. Public Health 2020, 17(5), 1729; https://doi.org/10.3390/ijerph17051729