*γράφει η Ιωάννα Κούρια Ψυχολόγος MSc - Ψυχοθεραπεύτρια

όρος ναρκισσισμός συνδέεται με τον Ελληνικό μύθο του Νάρκισσου, ο οποίος ερωτεύτηκε την αντανάκλαση της εικόνας του μέσα στο νερό. Προσπαθώντας να χαϊδέψει την εικόνα αυτή, έπεσε και πνίγηκε. Στην καθημερινότητα μας χρησιμοποιούμε τον όρο για να περιγράψουμε ανθρώπους, οι οποίοι συμπεριφέρονται εγωκεντρικά και δείχνουν υπερβολικό θαυμασμό και αγάπη προς τον εαυτό τους. Στην ψυχολογία, ο όρος του ναρκισσισμού αφορά μια διαταραχή προσωπικότητας. Όπως ακριβώς στο μύθο, τα άτομα με τη διαταραχή αυτή δείχνουν να είναι ερωτευμένα και να ασχολούνται συνεχώς με τον εαυτό τους, γεγονός που αφήνει μικρό περιθώριο στη δημιουργία ουσιαστικών σχέσεων.

Τα χαρακτηριστικά του ναρκισσισμού.

α άτομα με τη συγκεκριμένη διαταραχή τείνουν να υπερεκτιμούν τις ικανότητες τους και να καυχησιολογούν για τα επιτεύγματά τους. Πιστεύουν ότι είναι ανώτεροι από τους άλλους και για το λόγο αυτό επιδιώκουν να συναναστρέφονται με άτομα τα οποία θεωρούν επίσης “υψηλού επιπέδου”. Συχνά παραπονιούνται ότι δεν βρίσκουν ανθρώπους να επικοινωνήσουν και να ταιριάξουν, αφού κανείς δεν είναι τόσο χαρισματικός όσο εκείνοι. Κύριος στόχος τους είναι να λαμβάνουν συνεχή προσοχή και θαυμασμό από τον περίγυρο, αδυνατώντας ταυτόχρονα να δείξουν ενσυναίσθηση. Ενώ οι ίδιοι προσδοκούν ότι οι ανάγκες τους θα ικανοποιούνται, ταυτόχρονα αδυνατούν να αναγνωρίσουν τις ανάγκες και τα συναισθήματα των άλλων ατόμων. Μιλάνε συνεχώς για τις δικές τους ανησυχίες και τα προβλήματα, δεν ακούνε όμως τις δυσκολίες των άλλων. Αντιθέτως, αρκετά συχνά τείνουν να τις μειώνουν και να τις υποτιμούν, διατηρώντας μια επικριτική στάση.

Τα άτομα με τη διαταραχή αυτή δείχνουν πολύ σίγουρα για τον εαυτό τους, ωστόσο στην πραγματικότητα είναι ιδιαίτερα ανασφαλή. Η αυτοεκτίμηση τους πλήττεται εύκολα από την απόρριψη και τη ματαίωση, στα οποία μπορεί να αντιδρούν με περιφρόνηση και επιθετικότητα. Μπροστά σε μια αποτυχία βιώνουν συναισθήματα ντροπής, ταπείνωσης και οδηγούνται σε σκληρή αυτοκριτική.

Η σχέση με ένα ναρκισσιστή.

ι ναρκισσιστικές προσωπικότητες δυσκολεύονται πάρα πολύ να δημιουργήσουν μια στενή σχέση οικειότητας. Ως άνθρωποι μπορεί να είναι ιδιαίτερα χαρισματικοί, γοητευτικοί και έξυπνοι, γεγονός που τους κάνει ελκυστικούς, όμως η αδυναμία τους για ενσυναίσθηση, η ανάγκη τους για συνεχή θαυμασμό και η τάση τους για εξαπάτηση και ψέμα, οδηγούν σε προβληματικές, ακόμα και κακοποιητικές σχέσεις. Τα άτομα που ζουν με ένα ναρκισσιστή συχνά νιώθουν σαν να είναι αόρατα και ελάχιστα αποδεκτά από το σύντροφο τους. Αντί να παίρνουν προσοχή από εκείνον βιώνουν απόρριψη και κριτική. Αν προσπαθήσουν να απομακρυνθούν, εκείνος θα επιστρατεύσει το όπλο της σαγήνης, θα τους δείξει το απαραίτητο ενδιαφέρον και θα επιζητήσει ο ίδιος φροντίδα, ώστε να τους κρατήσει κοντά του.

Και εδώ ακριβώς δημιουργείται ένα παράδοξο, το οποίο κάνει την απεμπλοκή από τη σχέση εξαιρετικά δύσκολη. Οι σύντροφοι των ναρκισσιστών νιώθουν ενοχές για τα υποτιθέμενα “λάθη” τα οποία κάνουν και διατηρούν την ελπίδα ότι η σχέση θα βελτιωθεί αν εκείνοι καταφέρουν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες του συντρόφου τους. Έτσι προσπαθούν συνεχώς να γίνουν καλύτεροι, να είναι πιο όμορφοι, πιο διασκεδαστικοί, πιο έξυπνοι, πιο φροντιστικοί, ώστε ο σύντροφος τους να νιώσει ικανοποίηση και να απολαύσουν μαζί του τη σχέση που ονειρεύονται. Στην πραγματικότητα όμως, τα άτομα με τη διαταραχή αυτή δεν ικανοποιούνται ποτέ. Η συνεχής ανάγκη τους για θαυμασμό τους κάνει να ζητάνε όλο και περισσότερα και να απορρίπτουν όσους είναι δίπλα τους, ακριβώς γιατί με αυτό τον τρόπο νιώθουν οι ίδιοι πιο σημαντικοί και ανώτεροι.

Τα αίτια της διαταραχής.

ανάπτυξη της προσωπικότητας ενός ατόμου περνάει από πολλά στάδια και οι επιρροές προέρχονται από διάφορα πλαίσια και κατευθύνσεις. Ωστόσο όπως έχουμε αναφέρει ξανά και σε προηγούμενα άρθρα, το σημαντικότερο ρόλο παίζει η σχέση του παιδιού με τους γονείς του, κυρίως τη μητέρα του αλλά και οι γενικότερες ενδοοικογενειακές σχέσεις. Κάπου εκεί θα πρέπει να αναζητήσουμε και τα κύρια αίτια της ναρκισσιστικής διαταραχής. Άλλες επιρροές μπορεί να προέρχονται από το σχολείο, τους συνομηλίκους την ίδια την κοινωνία με τα πρότυπα τα οποία μεταδίδει.

Η θεραπεία της ναρκισσιστικής διαταραχής.

υστυχώς η θεραπευτική πρόοδος με ένα άτομο με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας είναι πολύ αργή και μικρή. Τα άτομα αυτά δύσκολα μπαίνουν σε θεραπεία, αλλά και όταν το κάνουν, επιστρατεύουν αντιστάσεις, ακυρώνοντας ακόμα και τον ίδιο τον θεραπευτή. Μπορούν ωστόσο να αλλάξουν κάποια μοτίβα συμπεριφοράς τα οποία τείνουν να κάνουν την επαφή με τους γύρω τους δυσλειτουργική. Το μεγάλο στοίχημα όμως είναι στο πώς θα μπορέσουν να αναπτύξουν την απαραίτητη ενσυναίσθηση. Εκεί απαιτείται μια μακρά πορεία συστηματικής ψυχοθεραπείας από έναν έμπειρο ειδικό.